محمدمهدی اسماعیلی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اخیراً در خبرها از اختصاص سرانه یک میلیارد تومانی برای انجمن‌های نمایشی استانی خبر داد و گفت: طی روزهای آتی تخصیص 50 درصدی این سرانه را شاهد خواهیم بود. وی افزود: اهمیت این موضوع بدان جهت است که پیش از این حدود 10 میلیون تومان به انجمن‌های نمایشی سراسر کشور تعلق می‌گرفت در حالی که سال جاری این عدد به یک میلیارد تومان می‌رسد که نشان‌دهنده حمایت عملی از حوزه نمایش و تئاتر در استان‌ها است. ما قصد داریم از انجمن‌های نمایشی در استان‌ها نسبت به گذشته به شکل فوق‌العاده‌ای حمایت کنیم.
با این تفاسیر با توجه به اینکه همدان را می‌توان یکی از قطب‌های تأثیرگذار بر تئاتر ایران قلمداد کرد برآن شدیم تا با بهروز خانلر؛ بازیگر، نویسنده و مدرس تئاتر و محمدجواد کبودراهنگی؛ کارگردان تئاتر گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مدرس تئاتر همدانی با بیان اینکه از سال 59 که وارد عرصه تئاتر شدم سالانه چند نمایش کار کردم گفت: آغاز کارم با بازیگری بود اما بعد‌ها به حوزه نویسندگی و کارگردانی نیز قدم گذاشتم.
بهروز خانلر با تأکید بر اینکه از دهه 70 به بعد احساس کردم که باید راه را برای ورود جوانان باز کرد پس بیشتر در عرصه آموزش و تدریس نمایش کارم را ادامه داده و می‌دهم، افزود: البته طی این سال‌ها در حوزه نویسندگی، کارگردانی و ارزیابی جشنواره‌های مختلف ورود جدی داشته‌ام.
وی با ابراز اینکه ما در عرصه تئاتر در سه بخش مختلف با مشکل مواجهیم افزود: نخستین موضوع با عدم شناخت مسئولان از تئاتر و اثربخشی آن در جامعه مرتبط است زیرا مسئولان هنوز به کارکرد نمایش در عرصه فرهنگ‌سازی آگاه نیستند؛ بنابراین به بازیگران و فعالان این حوزه توجه کافی نمی‌شود.
این بازیگر پیشکسوت تئاتر با اشاره به اینکه موضوع بعدی مشکلات زیرساختی است گفت: برای مثال در حال حاضر تعداد سالن نمایش تئاتر در استان بسیار کم است به طوری که وقتی بحث برگزاری یک جشنواره به میان می‌آید گروه‌های تئاتری که تعدادشان اغلب بالای 10 نفر است بعد از روخوانی و بازخوانی کار برای میزانسن حتماً نیازمند تمرین هستند و چون جایی پیدا نمی‌کنند مجبور می‌شوند به حسینیه‌ها، مساجد و مکان‌های عمومی رجوع کنند.
خانلر با بیان اینکه این کمبود زیرساخت در شأن هنرمندان تئاتر استان نیست اذعان کرد: مسئله بعد مردم هستند زیرا هنوز به تئاتر نگاه خوبی ندارند. این در حالی است که در کشورهای اروپایی هر تئاتر حداقل به مدت 6 ماه روی صحنه می‌رود اما در ایران این مدت حداکثر 10 تا 15 روز است.
وی با اشاره به کیفیت کارهای انجام‌شده در عرصه نمایش پرداخت و گفت: متأسفانه با بروز کرونا و مشکلات مالی و معیشتی اغلب در حال حاضر کارهای خوبی تهیه نمی‌شود و بیشتر فعالان این عرصه به چشم اوقات فراغت و تفریح به تئاتر نگاه می‌کنند؛ به جای اینکه روی هنر خود و گروهشان سرمایه‌گذاری کنند، تنها به‌صورت مقطعی و حضور در یک جشنواره استانی و شهرستانی دست به تولید و تهیه نمایش می‌زنند.
این هنرمند تئاتر استان همدان با بیان اینکه متأسفانه با این رویکرد می‌توان گفت جامعه ما آنگونه که باید در استان همدان فعال نیست، خاطرنشان کرد: در حالی که تعدادی از بزرگان تئاتر کشور از همدان برخاسته‌اند و در عین حال جوانان با انگیزه‌ای در این عرصه حضور دارند.
خانلر ادامه داد: به گفته بزرگان تئاتر، این هنر می‌تواند فرهنگ مردم را دگرگون کرده و تأثیرات مثبتی بر باورها و ارزش‌های اجتماعی مردم بر جای بگذارد، بنابراین برای اثربخشی بالای آن توجه به آموزش، متن خوب و در عین حال رفتار و منش هنرمندان خارج از این فضا بسیار مهم است؛ به تعبیری تئاتر یکی از عرصه‌های فرهنگ‌سازِ جامعه محسوب می‌شود و این قدرت را دارد که نوعی مشخص از سبک زندگی را به اجتماع ارائه و تزریق کند.
در ادامه دیگر کارگردان تئاتر همدانی با بیان اینکه 50 سال است که در کار نمایش فعالیت دارم، گفت: طی این سال‌ها علاوه بر کارگردانی و نویسندگی، در آموزشگاه‌های هنری این رشته را تدریس کرده و داوری تئاتر جشنواره‌های استانی و کشوری را بر عهده داشتم.
محمدجواد کبودراهنگی با ابراز اینکه چون بنده برای سالیان متمادی کارشناس تئاتر اداره ارشاد بودم، از وضعیت مالی انجمن تئاتر اطلاع کافی دارم گفت: در تبیین این مسئله باید بگویم از اوایل انقلاب درست زمانی که تازه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جایگزین وزارت فرهنگ و هنر شده بود، اگر کسی کار نمایشی ارائه می‌کرد با او قرارداد بسته و به ازای کار او مبلغی از طرف اداره داده می‌شد که این رویکرد نشان می‌داد از همان زمان برای نمایش اعتباری در نظر گرفته شده است.
وی ادامه داد: جالب اینکه برای هر نمایش قرارداد جداگانه می‌بستیم و هزینه بلیت نمایش‌ها متعلق به خود گروه بود و جالب‌تر اینکه تبلیغات گروه‌ها را هم اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بر عهده داشت.
وی با تأکید بر اینکه حتی تکثیر متون و ضبط نمایش‌ها هم توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شد خاطرنشان کرد: متأسفانه از زمانی که انجمن نمایش که در سال 68 یک دوره طلایی را برای هنر نمایش رقم زد، جای خود را به انجمن هنرهای نمایشی داده و ما شاهد استقرار گروه‌ها و طبقه‌بندی آن‌ها شدیم و قرار شد که هر گروه به ترتیب کیفیت کار، هزینه‌های قابل توجهی پرداخت کند (مثلاً قرار بود به ازای گروه الف 20 میلیون تومان پرداخت شود) و وضعیت مالی هنر تئاتر به لحاظ حمایت مالی تضعیف شد.
وی ادامه داد: متأسفانه در پی این اتفاقات علیرغم اینکه مسیر راه‌اندازی گروه‌ها بسیار پیچیده و سخت بود اما واقعاً هزینه خاصی پرداخت و حمایت قابل قبولی طی این سال‌ها نشده، نمی‌شود و نخواهد شد.
این هنرمند عرصه تئاتر استان همدان با بیان اینکه جای تأسف دارد که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و یا در سطح کلان وزارتخانه، پس از سال‌ها بی‌توجهی به این فکر افتادند که اعتباری را به نمایش شهرستان‌ها اختصاص دهند، افزود: دردناک‌تر اینکه مبلغ یک میلیارد تومان درنظر گرفته‌شده برای همه شهرستان‌های کشور است در حالی که این مبلغ تنها هزینه یک نمایش در تهران است، بنده بسیار به تهران تردد کرده و از نزدیک می‌بینم که برای تئاتر چه هزینه‌هایی می‌شود اما در شهرستان‌ها اصلاً خبری نیست.
کبودراهنگی افزود: بنابراین اینکه در پی تخصیص این اعتبار به هر گروه نمایش در شهرستان‌ها چند میلیون تومان پرداخت شود اصولاً مشکلی از تئاتر شهرستان‌ها را حل نخواهد کرد؛ درواقع تخصیص چنین اعتباراتی در این سطح و کیفیت، ارزشی ندارد.
وی با تأکید بر اینکه ما در عرصه تئاتر استان همدان با بازیگران جوان، خلاق، جسور و در عین حال نویسندگانی تراز اول مواجهیم که در پی نبود حمایت اکنون در تهران خیلی خوب کار می‌کنند، گفت: آنچه تئاتر امروز را از گذشته متمایز می‌کند این است که در گذشته توجه به این هنر خیلی بیشتر بود؛ درواقع مسئولان و مردم روی آن حساب باز کرده بودند و در عین حال مخاطبان خاص داشت اما در حال حاضر این گونه نیست.
وی خاطرنشان ادامه داد: به‌ویژه از زمانی که بخش‌های خصوصی وارد کار شده و سالن‌های نمایش را به آن‌ها واگذار کردند چراکه با این رویکرد هزینه گروه‌های تئاتر چندبرابر شد و علاوه بر هزینه‌کرد برای این کار می‌بایست هزینه کرایه سالن هم بدهند اما مسئله این است که در شرایط فعلی اقتصادی این گروه‌ها به لحاظ مضیقه مالی، امکان پرداخت هزینه دکور را هم ندارند.
این کارگردان مطرح تئاتر کشور با تأکید بر اینکه ما در گذشته در جشنواره‌های استانی و کشوری حضور فعال داشتیم به طوری که بنده در 6 جشنواره فجر حضور داشتم و حتی به این امر بسنده نکرده و در جشنواره کودک، جشنواره‌های آیینی و سنتی و همچنین جشنواره‌های استانی و منطقه‌ای هم شرکت می‌کردم، تشریح کرد: در گذشته انگیزه برای کار بیشتر بود اما امروز کمرنگ شده و حتی چند سالی است که ما در جشنواره‌های استانی و کشوری حضور نداریم؛ به‌نظرم می‌بایست چرایی این مسئله آسیب‌شناسی شود.
وی با تأکید بر اینکه انتظار می‌رفت طی این سال‌ها تئاتر ما نسبت به گذشته شکوفاتر، برجسته‌تر و در عین حال در سطح ملی شناخته شده‌تر باشد اما متأسفانه واقعیت این است که تئاتر استان‌ها به حال خود رها شده و اصلاً معلوم نیست وضعیت انجمن هنرهای نمایشی چگونه است خاطرنشان کرد: باز تأکید می‌کنم انتظار داریم اعتبارات در نظر گرفته‌شده برای شهرستان‌ها چشم‌گیرتر باشد چون تخصیص یک میلیارد تومان اعتبار به 32 استان و شهرستان‌های این استان‌ها بیشتر به یک قصه مضحک شباهت دارد.
این هنرمند همدانی خاطرنشان کرد: متأسفانه در حال حاضر به لحاظ بالا رفتن هزینه‌ها و وضعیت بد مالی در گروه‌های نمایش مباحثی همچون دکور و لباس حذف شده در حالی که تئاتر بدون این‌ها معنا نداشته و با این زیرساخت‌ها است که شکل بصری پیدا می‌کند بنابراین وقتی این‌ گونه موارد حذف می‌شود یقیناً مشکل ایجاد خواهد شد.
کبودراهنگی در پاسخ به این سؤال که وضعیت استان در عرصه زیرساخت‌هایی همچون سالن نمایش، سالن تمرین و پلاتو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: نمی‌توان گفت سالن اصلاً نداریم اما سال‌هاست که به سالن‌های پلاتوی ما چیزی اضافه نشده در حالی که در بسیاری از نقاط کشور این زیرساخت در فضاهای 100 متری و 150 متری با تعداد بالا ایجاد شده‌اند.
وی ادامه داد: از طرفی تعدادی سالن نیز در اختیار ارگان‌های مختلفی است که آن‌ها را در اختیار گروه‌های نمایش نمی‌گذارند و به‌نظر می‌رسد دوست ندارند در آن‌ها تئاتر برگزار شود، به طور مثال در حال حاضر سالنی مثل شهید آوینی آنقدر خصوصی شده که به گروه‌های نمایشی می‌گویند «دکورهایتان را با خود ببرید»! حالا سؤال من این است که مجموعه فرهنگی هنری که جا برای دکور نمایش نداشته باشد چگونه تعریف شده؟ این هنرمند دکور نمایش را با خود به کجا ببرد؟ به خانه خود؟ بنابراین انتظار می‌رود اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حل این گونه مشکلات راهکاری تعریف کند.