آرزویی که محقق نشد!

یکی از تفکرات و اندیشه‌های مأمون این بود که دختر خود را به همسری امام معصوم درآورد تا شاید از دختر او فرزندی به دنیا بیاید تا نسل او با نسل رسول گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله گره بخورد. درواقع یکی از انگیزه‌های مأمون برای ازدواج دخترش، ام فضل با امام جواد (ع) همین مطلب بود تا دخترش صاحب فرزند شود تا او نوه مشترک مأمون و پیامبر صلی‌الله علیه و آله باشد.

اما این اتفاق نیفتاد و مأمون هیچ گاه به این آرزو نرسید. چراکه اصولاً اراده خدا بر این قرار نداشته که نسل رسول گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله با نسل آن ملعون پیوندی داشته باشد. به این ترتیب ازدواج ام فضل با امام جواد (ع) بدون فرزند بود. پس او مادر هیچ امامی نبود.

بنابراین امام جواد (ع) همسر دیگری جز دختر مأمون داشتند. ایشان در عین حال با سمانه مغربیه هم ازدواج کرده بودند که البته ایشان به عنوان کنیز امام بودند. با این وجود از آنجا که سمانه مغربیه زنی مؤمن، پاک‌دامن و باتقوا بود شأن و منزلت پیدا کرد تا مادر امام بعدی یعنی امام هادی (ع) باشد. در عین حال موسی مبرقع و حکیمه خاتون که از امامزاده‌های عظیم‌الشأن هستند، از فرزندان امام جواد (ع) است.

حقیقت یک شبهه

اما در اینجا یک شبهه مهم به وجود می‌آید مبنی بر اینکه چطور امام جواد (ع) با دختر کسی ازدواج کردند که قاتل پدر ایشان بوده! باید دقت شود که این ازدواج با زور و اجبار مأمون اتفاق افتاد و امام جواد (ع) امکان مخالفت نداشتند و چون مأمون همان طور که امام رضا (ع) را به شهادت رسانده بود، جان امام جواد (ع) را هم به نوعی تهدید می‌کرد. پس آن حضرت ناچار به این ازدواج شدند. اما مأمون با اصرار و به ستوه درآوردن حضرت، ایشان را وادار به ازدواج با دخترش کرد.

درست است که مأمون، امام رضا (ع) را به شهادت رسانده اما نباید فراموش کرد که او شخص اول حکومت و خلافت است و قدرت فراوانی دارد و مخالفت با او و رد کردن پیشنهادش به معنای مقابله با او و ایستادن در برابر اوست. به عبارت دیگر امام جواد (ع) اگر بیشتر در برابر این ازدواج مقاومت می‌کردند و نمی‌پذیرفتند، در حقیقت دشمنی خود و مخالفت صریح خود با خلیفه را نشان می‌دادند.

رد درخواست خلیفه به معنای دشمنی با او بود و بهانه‌ای به دست مأمون می‌داد که با امام جواد (ع) مقابله‌ای سخت داشته باشد. لذا امام جواد (ع) چاره‌ای نداشتند جز اینکه این پیشنهاد را بپذیرند. البته همان طور که اشاره شد، دختر مأمون تنها همسر امام (ع) نبود. امام ازدواج دیگری هم داشتند و امام هادی (ع) از همسر دیگر امام جواد (ع) به دنیا آمدند و دختر مأمون که در نهایت قاتل امام جواد (ع) هم شد، شایستگی این را پیدا نکرد که از امام جواد (ع) دارای فرزند شود.

منابع: عیون اخبار الرضا (ع)، وسائل‌الشیعه