کشاورزی به‌عنوان مهم‌ترین قطب تولید در کشور و عامل مهمی در قطع وابستگی صنعت غذا به بیگانگان، از بدو پیروزی انقلاب اسلامی از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده که در این زمینه سردخانه‌ها نقش مهمی در حفظ محصولات کشاورزی و توزیع آن دارند.
ساخت و توسعه سردخانه‌های کشاورزی از عواملی است که می‌تواند از هدررفت محصولات کشاورزی جلوگیری کرده و زمینه‌ساز رونق اقتصادی باشد. بر اساس آمارهای موجود، تعداد سالن‌های سرد کشور از دو هزار و 610 عدد در سال 1377 به حدود پنج هزار سالن رسیده است.
اما باوجود این تلاش‌ها، به‌دلیل نبود سردخانه و صنایع تبدیلی کافی در ایران، سالانه بیش از 30 میلیون تن محصولات باغی و زراعی از بین می‌رود. از سوی دیگر نبود سردخانه در نقاط مختلف کشور، دلیلی بر حضور بیشتر دلالان در بازار محصولات کشاورزی شده زیرا در نبود این زیرساخت بسیاری از کشاورزان برای جلوگیری از فساد محصولات خود، مجبور هستند ثمره ماه‌ها تلاش خود را به قیمت ناچیز در اختیار دلالان قرار دهند.
از طرفی در برخی از مناطق کشور به‌دلیل نبود سردخانه، همه محصولات به یکباره وارد بازار منطقه شده و به علت اشباع ناگهانی بازار و نبود قدرت جذب لازم، قمیت محصولات کشاورزی در منطقه کاهش یافته و موجب زیان دوباره کشاورزان و باغداران می‌شود. حال این پرسش مطرح می‌شود که چرا در کشور کمبود سردخانه داریم؟
دلایل متعددی در چرایی کمبود سردخانه در کشور مطرح شده که بخش قابل توجه آن به نبود حمایت از سرمایه‌گذاران برای ورود به این عرصه حکایت دارد.
بنابراین برای درک بیشتر این معضل برآن شدیم تا با گفت‌وگو با یکی از فعالان و پیشکسوتان حوزه صادرات میوه که از سال‌ها پیش در همدان به‌دنبال سرمایه‌گذاری در این بخش بوده اما تلاش‌های او به نتیجه نرسیده، بپردازیم که در ادامه می‌خوانید:
حاج علی امان با بیان اینکه بیش از 30 سال است که در عرصه واردات و صادرات میوه و تره‌بار فعالیت دارم و درحال حاضر نیز در عرصه واردات و توزیع موز در غرب کشور از طریق سردخانه‌ای فعال در تهران کارم را ادامه داده‌ام گفت: این حرفه را به‌صورت موروثی دنبال می‌کنیم.
وی مطرح کرد: در سال 90 برای احداث یک سردخانه 10 هزار تنی با هدف کارآفرینی و توسعه اقتصادی استان همدان، با سرمایه‌گذاری اولیه پنج میلیارد تومان اقدام کرده و در بدو امر زمینی را تهیه و در پی آن با توجه به روال کاری و اداری، برای گرفتن مجوز به سازمان جهاد کشاورزی مراجعه کردیم.
وی با تأکید بر اینکه برای دریافت استعلام‌های لازم جهت صدور مجوز احداث سردخانه 10 هزار تنی، حدود دو سال دوندگی کردیم تشریح کرد: خوشبختانه باوجود دشواری مسیر بالأخره توانستیم مجوز سردخانه را برای محصولات کشاورزی داخلی و نیز میوه‌های وارداتی همچون موز دریافت کنیم چراکه به دلیل آزاد بودن واردات این محصول، توجیه اقتصادی داشت و همچنین بر قیمت میوه‌های داخلی و تعادل‌بخشی به آن مؤثر بود.
این پیشکسوت بازار میوه کشور با بیان اینکه با توجه به اهمیت سرمایه‌گذاری در بخش سردخانه‌ای میوه‌های وارداتی همچون موز در غرب کشور، با چند شریک خارجی نیز رایزنی‌های لازم انجام شد تا محصول وارداتی را جهت نگهداری و توزیع به جای اینکه به سایر شهرها همچون تهران، اصفهان و قم ارسال و متحمل هزینه بیشتر شود، در بخشی از این سردخانه 10 هزار تنی نگهداری کنیم، گفت: یکی از اهداف اصلی ما جذب سرمایه خارجی به استان و حذف واسطه و دلال از این بخش بود.
  100 نفر اشتغال‌زایی مستقیم و غیر مستقیم
امان با اشاره به اینکه اگر این مهم تحقق می‌یافت نه‌تنها قیمت تمام‌شده موز در بازار میوه و تره‌بار غرب کشور کاهش می‌یافت بلکه شاهد کارآفرینی برای حدود 100 نفر به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم نیز بودیم تصریح کرد: تأمل‌برانگیزتر اینکه ما برای این کار، طرح توسعه‌ای نیز درنظر گرفته بودیم اما متأسفانه بر اثر کارشکنی‌ها، موفق به احداث و ایجاد چنین ظرفیتی در استان نشدیم.
وی در پاسخ به چرایی عدم موفقیت در این حوزه گفت: همانطور که پیشتر عنوان شد با دوندگی بسیار بالأخره موفق شدیم مجوز و پروانه ساخت سردخانه را دریافت کنیم، اما دراین بین مطرح شد که باید از شهرداری بهار نیز پروانه لازم را کسب کنید و ما از آن اطلاع نداشتیم؛ پس از طی کردن هفت‌خوان رستم جهاد کشاورزی، برای دریافت مجوز از شهرداری بهار اقدام کردیم.
این پیشکسوت بازار میوه کشور ادامه داد: باوجود دشواری بسیار و هزینه‌کرد فراوان، مراحل و بروکراسی‌ اداری طی شد اما آقای شیری؛ شهردار وقت بهار به بهانه لزوم بررسی بیشتر مجوز پروانه صادر نکرد؛ درصورتی که در آن برهه زمانی حتی ما با هزینه 16 میلیون تومانی بابت پروانه از سوی شهرداری موافقت کردیم اما نمی‌دانم بنا به چه دلایلی شهردار وقت کارشکنی کرد.
امان افزود: تأسف‌بارتر اینکه همزمان با این کش و قوس ما با شهرداری بهار، سازمان جهاد کشاورزی نیز هشدار ابطال پروانه را به‌دلیل عدم اقدام به ساخت می‌داد درحالی که بارها به آن‌ها عنوان کردم که بنده برای ساخت مشکلی ندارم و این شهرداری است که کارشکنی می‌کند.
   جهاد کشاورزی به بهانه عدم اجرای سریع پروژه مجوز را باطل کرد
وی با تأکید بر اینکه حتی ما هزینه پنج میلیون تومانی مهندس طراحی نقشه و سازه را که لازمه صدور مجوز از سوی سازمان جهاد کشاورزی بود را هم پرداخت کرده بودیم تصریح کرد: مسئله وقتی بغرنج شد که همزمان با عدم موافقت شهردار وقت بهار، سازمان جهاد کشاورزی نیز نمی‌دانم به کدامین دلیل پشت‌پرده، اقدام به ابطال پروانه کرد و دوندگی چندساله ما باوجود تهیه زمین با سرمایه شخصی، تغییر کاربری آن، دریافت سند رسمی و هزینه‌کرد بالا برای صدور مجوز از جهاد کشاورزی، هیچ شد.
وی با بیان اینکه این کار ما را از نظر روحی و روانی بسیار تحت تأثیر قرار داد گفت: این اتفاق در حالی رخ داد که همزمان با ما شهرداری بهار با یک طرح سردخانه با همین مقیاس با اخذ پنج میلیون تومان بابت هزینه پروانه ساختمانی، موافقت کرد و مجموعه ساخته شد.
  به‌دنبال منفعت شخصی نبودم
این پیشکسوت بازار میوه کشور با تأکید بر اینکه هنوز هم زمین خریداری‌شده را به همان منوال رها کرده و بنا به عرقی که به شهرم دارم حتی یک متر زمین هم در دیگر شهرها باوجود استطاعت مالی خریداری نکرده‌ام گفت: زیرا قصد من از سرمایه‌گذاری پنج میلیارد تومانی در آن بازه زمانی منفعت شخصی نبود بلکه در درجه نخست اشتغال‌زایی برای همشهریان و بعد از آن درآمدزایی برای شهرم را دنبال می‌کردم اما نمی‌دانم چرا برخلاف دیگر شهرها همکاری لازم در همدان انجام نمی‌شود؟
امان گفت: البته اخیراً با روی کار آمدن دولت آقای رئیسی برخی از دوستان عنوان می‌کنند که رویکردها در حمایت از سرمایه‌گذار تغییر کرده پس بهتر است بار دیگر پیگیر کار شوی؛ با پیشنه ذهنی که دارم با این کار مخالف کردم اما پسرم یک جوان باانگیزه است و می‌گوید چرا ما باید زیر بلیت تجار و سردخانه‌داران تهرانی کار کنیم؟
وی ادامه داد: پسر جوانم بار دیگر طی چند ماه اخیر به‌دنبال آن بود تا بتواند سردخانه را با توجه به نیاز استان بسازد، اما بازهم این کارشکنی‌هاست که او را آزار می‌دهد، چراکه با مراجعه مکرر به جهاد کشاورزی، گویا در پاسخ به پیگیری‌های او عنوان می‌کنند قوانین در این بخش تغییر کرده و امکان اجرای این پروژه وجود ندارد.
مع‌الوصف چنانکه گفته شد در این پروژه چندمیلیارد تومانی که توسط سرمایه‌گذار بومی دنبال می‌شود چند هدف بزرگ را می‌توان در حوزه کشاورزی دنبال کرد نخست اینکه بخشی از کمبود صنایع مورد نیاز بخش کشاورزی استان در عرصه سردخانه‌ای از طریق پروژه بزرگ تأمین و رفع می‌شود و از طرفی، طبق آنچه عنوان شد در این پروژه سردخانه، قرار بوده بخشی از آن با مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی به انبار سردخانه‌ای میوه‌های وارداتی همچون موز اختصاص یابد حال آنکه یقیناً احداث انبار سبب تسهیل ورود کالا، افزایش حجم کالاهای کانتینری، امکان استفاده از ظرفیت‌های ترانزیت، استفاده از ظرفیت‌های واردات و ایجاد بستری مناسب برای بازرگانان جهت انبار کالا خواهد بود و در نتیجه حضور این افراد منجر به درآمدزایی و اشتغالزایی می‌شود.
از طرفی با توجه به مزایای بالا و افزایش تقاضا برای سردخانه‌ها به سبب افزایش تولیدات کشاورزی از یک‌سو و داشتن نرخ بازده مناسب اقتصادی، اجرای طرح فوق از نظر سودآوری توصیه می‌شود؛ بنابراین عدم همکاری با سرمایه‌گذاران در این بخش به هیچ وجه با شعار جذب سرمایه‌گذار در استان همخوانی نداشته و بیشتر در تناقض با آن قرار دارد تأسف‌بارتر اینکه بهانه‌های مطرح‌شده از سوی دستگاه‌های مرتبط در خصوص سرمایه‌گذاری مطرح‌شده بیشتر به چوب لای چرخ گذاشتن شباهت دارد تا دلیلی منطقی.

طاهره ترابی مهوش