ارتباط پایه تمامی تعاملات انسانی است ارتباط دارای اجزاء، اشکال و سطوح مختلفی است که آشنایی با آن‌ها جهت کاربرد صحیح در امور زندگی، امری ضروری است. چراکه انسان‌ها در همه امور زندگی خود از اجرای ارتباط بعنوان شاخص کلیدی بهره می‌برند. هر فردی با شناخت موانع ارتباطی و شناخت راه‌های رفع آن به ارتباطی موثر با دیگران دست می‌یابد. انسان‌ها در گروه‌های مختلفی از نظر اعتقادی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی قرار داشته در نتیجه باید زبان مشترک و قابل تفهیم برای هر دو طرف موجود باشد تا این ارتباط هر چه سریعتر انجام شود. فن ارتباطات به‌عنوان یکی از مهارت‌های حرفه‌ای از طریق مطالعه، تمرین و تکرار قابل یادگیری است. اصول و تکنیک‌های ارتباط موثر باعث بهبود روابط‌شده و از طرفی نارسایی در برقراری ارتباط، مشکلات سختی را به دنبال خواهد داشت. به همین منظور گفت‌وگویی با خانم الهه فقیه، مشاور و روانشناس خانواده داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
   ارتباط چیست و برای برقراری ارتباط به چه چیز‌هایی نیاز داریم؟
برای ارتباط تعاریف متعددی بیان شده است که هر کدام به نوعی یک تعریف درخصوص ارتباط می‌باشد. اما تعریف جامعی که برای ارتباط می‌توان به کار برد این است که ارتباط فرایند انتقال پیام از فرستنده به گیرنده می‌باشد و شرط آن این است که محتوای مورد انتقال از فرستنده به گیرنده منتقل شود و برای برقراری ارتباط حضور سه عنصر فرستنده، گیرنده و پیام الزامی است. که در مدل‌های جدید ارتباطات به جای استفاده از کلمات فرستنده و گیرنده، از برقرار کنندگان ارتباط استفاده می‌شود.
  به نظر شما اجزای فرایند یک ارتباط چیست؟
برای برقراری ارتباط به اجزایی از قبیل برقرارکنندگان ارتباط، پیام، رسانه، کانال، سروصدا، بازخورد و بافت نیاز داریم که هر کدام در جای خود دارای ارزش بوده و مهم هستند. برقرارکنندگان ارتباط به طور همزمان هم فرستنده و هم گیرنده پیام است. پیام نیز همان محتوای ارتباط و گویای منظور ارتباط برقرار کنندگان است. منظور ما از رسانه شیوه خاص انتقال پیام است و کانال نیز همان چیزی است که ارتباط برقرار کنندگان را به هم پیوند داده و رسانه را در خود جای می‌دهد. سرو صدا در برقراری ارتباط چیزی بیشتر از صداهای معمولی است و منظور هر نوع مزاحمتی می‌باشد که در عمل ارتباط خلا ایجاد می‌کند و پیام را طوری تحریف می‌کند که دیگر معنای خودش را نرساند. این بازخورد یا همان فیدبک است که مشخص می‌کند تا چه حد معنی پیام فرستنده از طرف گیرنده درک شده است و تمام ارتباطات در درون نوعی بافت روی می‌دهند و تاثیر شدیدی نیز از بافت می‌پذیرند.
  لطفا سطوح ارتباط را نام برده و هر کدام را توضیح دهید.
ارتباط دارای سه سطح مختلف با کاربرد‌های مهم است. این سه سطح شامل ارتباط درونی، ارتباط بین فردی و ارتباط عمومی می‌باشد.
ارتباط درونی با اسامی نظیر " سخن با خود"، " کلام درونی "، " راهنمای درونی"، " تفکر درونی" و " گفتگوی درونی" شناخته می‌شود. مردم از طریق تفکرات درونی با خودشان حرف می‌زنند و این تفکرات بر ادراک و احساسات و رفتار و مفاهیم درونی تاثیر مهمی می‌گذارد.
منظور از ارتباط بین فردی همان ارتباطی که بین دو نفر یا در یک گروه کوچک واقع می‌شود که به رفتار‌های کلامی و غیر کلامی درون یک اجتماع مربوط بوده و شامل تمام نشانه‌های مورد استفاده برای دریافت و ارسال معنی است.ارتباط عمومی نیز همان ارتباط فرد با گروه‌های بزرگ است.
  ارتباط دارای چه شکل‌هایی می‌باشد؟
ارتباط دارای دو شکل کلامی و غیر کلامی می‌باشد.ارتباط کلامی وابسته به زبان است و همان تبادل اطلاعات با استفاده از کلمات بوده که شامل کلمات گفتاری و نوشتاری است. در ارتباط کلامی واژه‌ها، معنی صریح و ضمنی کلمه، سرعت، فشار روی کلمات، وضوح و اختصار، زمان و مربوط بودن نقش اساسی داشته و هر کدام از آن‌ها به نوبه خود بر ارتباط کلامی تاثیر می‌گذارند.
اما ارتباط غیرکلامی شامل پاسخ‌های فیزیکی از قبیل حالات چهره، دست‌ها، حرکات و تماس چشمی است که چه همراه با صحبت مورد استفاده قرار گیرند و یا نه، معنی آنچه را که می‌گوییم تحت تاثیر قرار می‌دهند.
  به نظر شما عوامل موثر در برقراری ارتباط چیست؟
جنسیت، تفاوت‌های فرهنگی- اجتماعی، نقش‌ها و مسئولیت‌ها و محیط از عوامل موثر در برقراری ارتباط می‌باشند.
جنسیت: مردان و زنان روش‌های مختلفی را در برقراری ارتباط به کار می‌برند.
تفاوت‌های فرهنگی- اجتماعی: انسان‌ها باید مهارت‌های خود را در این زمینه گسترش دهند و به این نکات در برقراری ارتباط توجه نمایند.
نقش‌ها و مسئولیت ها: شغل یک فرد، یک نظر کلی راجع به توانائی‌ها و استعداد‌ها و علایق و شرایط اقتصادی فرد می‌دهد.
محیط: هنگامی ارتباط به بهترین نحو برقرار می‌شود که این محیط، تبادل اطلاعات مورد نظر را تسهیل نماید.
  به نظر شما چه عواملی می‌تواند در برقراری یک ارتباط موثر و حرفه‌ای کمک کننده باشد؟
تکرار کلمات کلیدی، ارائه پاسخ‌های کوتاه، سکوت، بازتاب احساسات، استفاده از سوالات باز، درخواست برای روشنی و وضوح، یافت راه‌حل‌ها، گوش دادن به طرف مقابل، رعایت ادب و احترام و مهربانی،رازداری، جلب اعتماد طرف مقابل، در دسترس بودن و اجتناب نکردن از فرد مقابل، همدلی‌کردن و نه همدردی‌کردن، آرزو و تشویق، شوخی‌کردن‌های به جا، درک حساسیت‌های فرهنگی، گرمی و دوستی، محیط راحت، حفظ و تعیین حریم، حفظ تن مناسب صدا، قابل انعطاف بودن، استفاده از جملات ساده و مختصر، داشتن مهارتهای قاطعانه، خلاصه کردن، ارتباط متمرکز، استفاده از بیان واضح و مناسب، پذیرش و واکنش، مواجهه مناسب، اجتماعی کردن و اجازه به طرف مقابل برای بیان خود و استقلال از عوامل بسیار مهم در برقراری یک ارتباط موثر و حرفه ای می‌باشد.
  در سوال قبل به داشتن مهارت‌های قاطعانه اشاره کردید، لطفا در این خصوص نیز توضیح بفرمایید.
مهارت‌های قاطعانه دارای 4 جزء هستند که این چهار جزء شامل همدلی، توصیف احساسات یا موقعیت فرد، مشخص نمودن انتظارات و پیش بینی پیامد‌ها می‌باشد و به افراد کمک می‌کند ضمن داشتن قاطعیت لازم، یک ارتباط موثر و صمیمی و به دور از تنش داشته باشند.
  به نظر شما چه عواملی مانع برقراری ارتباط می‌شود؟
قوت قلب بیجادادن، پاسخ‌های کلیشه‌ای و تکراری، خصومت و گرفتن‌حالت تدافعی، تحمیل ارزش‌ها، نصیحت کردن‌های بی‌مورد، کنجکاوی، تحقیرنمودن، طرد کردن، عدم درک متقابل، ناتوانی در گوش‌کردن، بیان عبارت داوری‌کننده، بدگویی و شایعه و تخلف در رازداری، گوش‌دادن بی‌توجه و بحث کردن موانع مهم برقراری ارتباط است.
  داشتن مهارت‌های ارتباطی و رفتاری به فرد چه کمکی می‌کند؟
فرد با داشتن این مهارت‌ها می‌تواند اجتماعی شده و در اجتماع به راحتی با دیگران ارتباط برقرار نماید. مهارت‌های ارتباطی و رفتاری برای هرکس لازم است و افرادی که فاقد این مهارت هستند از جامعه طرد می‌شوند و دچار افسردگی‌های مزمن یا شدید می‌شوند انسان همواره نیازمند برقراری ارتباط با دیگران می‌باشد و این ارتباط است که به زندگی انسان جهت می‌دهد. مردم مدت زیادی از وقت روزانه خود را در برقراری ارتباط صرف می‌کنند و میزان موفقیت هر کس در میزان برقراری ارتباط او با دیگران می‌باشد.
  آیا برقراری یک ارتباط موثر، دارای اصول خاصی می‌باشد؟
در علم روان شناسی از اصطلاح اصول 6 ماده‌ای ارتباطات استفاده می‌شود و رعایت این 6 ماده به فرد کمک می‌کند تا در ارتباط با دیگران به لحاظ حل مسائل شخصی، احساسی، اجتماعی، مالی و... موفق باشد. این اصول به این شکل است: 1- همه کار‌های ما نوعی ارتباط هستند. 2 – چگونگی ارسال یک پیام، چگونگی دریافت آن را معین می‌کند. 3- هدف اصلی در ارتباط دریافت آن است نه ارسال آن. 4 – چگونگی آغاز پیام، اغلب حاصل ارتباط را تعیین می‌کند. 5 – ارتباط مانند یک خیابان دو طرفه است. 6- ارتباط دارای حالات و ژستهای گوناگون است.
  چه معیار‌هایی برای اثر بخشی ارتباط وجود دارد؟
نظریه پردازان ارتباطات معتقدند که پیامد‌های ارتباط موثر دارای 5 معیار درک، لذت یا مسرت، گسترش در روابط، نفوذ در نگرش‌ها و کنش یا عمل می‌باشد.
درک: کسی از نظر ارتباطی دارای مهارت است و به گونه ای موثر عمل می‌کند که دریافت کننده پیام، درک درستی از آنچه او فکر می‌کند یا احساس می‌کند و می‌خواهد به دیگری منتقل کند داشته باشد.
لذت یا مسرت: تمامی فعالیت‌های ارتباطی، به منظور انتقال مفاهیم و اطلاعات انجام نمی شوند. کلمات و جملاتی مانند "سلام"، "خسته نباشید"،"حال شما چطور است؟"، " روز خوبی داشته باشید" و امثال آنها بیشتر به منظور ایجاد رابطه خوب با دیگران، دوست داشتن و مورد محبت قرار گرفتن به کار برده می‌شوند.
گسترش در روابط: ارتباطی که با این منظور برقرار می‌شود در صورتی موثر است که از فضای روانی مثبت و قابل اتکاء و اعتمادی برخوردار باشد.
نفوذ در نگرش ها: درک بهتر، ممکن است موجب توافق شود اما درک لزوما به توافق نمی انجامد و حتی گاه ممکن است بر دامنه مخالفت نیز بیفزاید.
کنش یا عمل: در حالاتی از ارتباط که در آنها انجام کاری توسط گیرنده مورد نظر است، عمل مهمترین معیار سنجش موفقیت و اثر بخشی ارتباط است.
همان‌طورکه دانستیم، داشتن مهارت‌های ارتباطی و رفتاری رمز موفقیت بسیاری از انسان‌ها در جنبه‌های مختلف اجتماعی، تحصیلی، زندگی شغلی و حرفه ای و تربیت فرزندان می‌باشد. بزرگترین درماندگی انسان ناتوانی در دستیابی به همکاری و تفاهم با دیگران است. فقدان مهارت در برقراری ارتباط موثر، عامل شکست‌ها و نا امیدی بسیار از مردم می‌باشد که ضروری است برای داشتن یک زندگی سالم و خوب به فکر کسب مهارت‌های ارتباطی و رفتاری باشیم تا بتوانیم در زندگی برای خود و دیگران تاثیر گذار بوده و هم چنین در دشواری‌ها و شکست‌های زندگی، دچار فروپاشی و تزلزل نشویم.

پیام زمانی