راهیابی خدمات دندان پزشکی به آرایشگاهها
لمینت دندان رایجترین و پُرتقاضاترین درمان ترمیمی و زیبایی در دندانپزشکی امروزی است. مطابق نظرسنجیها میزان آگاهی مردم از این پروتزها از سال 2015 تا اواخر 2023 نزدیک به 75 درصد افزایش پیدا کرده و همچنان رو به رشد بوده؛ این یعنی قرار است تا سالیان سال از لمینتهای دندانی برای اصلاح لبخندهای بیشتری در سراسر جهان و مخصوصاً در کشور ما، استفاده شود.کامپوزیت نیز درواقع همان مادهای است که برای پُر کردن دندانها از آن استفاده میشود. مواد کامپوزیتی بهصورت خمیری بوده و همرنگ دندانها است که یک لایه نازک از آن روی سطح دندان قرار میگیرد و فرم داده میشود. با توجه به افزوده شدن مشتاقان برای استفاده از این خدمات، بر آن شدیم تا با یک جراح و دندانپزشک درخصوص مزایا و معایب استفاده از لمینت و کامپوزیت گفتوگویی داشته باشیم که در ادامه با هم میخوانیم:
نسترن بحرینیان در پاسخ به این سؤال که برای رعایت بهداشت دهان و دندان باید چه کاری انجام داد؟ اظهار کرد: 40 درصد از بهداشت دهان و دندان با مسواک زدن، 40 درصد دیگر با استفاده از نخ دندان و 20 درصد باقی مانده با استفاده از دهانشویه و مسواکهای بین دندانی تأمین خواهد شد.
وی ادامه داد: نخستین کار مسواک زدن و اقدام بعدی که مکمل آن است، استفاده از نخ دندان بوده و اگر کسی واقعاً از مسواک و نخ دندان استفاده کند، گزینه بعدی بهره بردن از مسواک بین دندانی و استفاده از دهانشویه است که کاملترین اقدام برای سلامت دهان و دندان بهشمار میرود؛ اما اگر فردی نخ دندان استفاده نکند، دهانشویه کاربردی نخواهد داشت.
این جراح و دندانپزشک اشاره کرد: پدر و مادر وظیفه دارند از 6 ماهگی که رشد دندانهای کودک شروع میشود تا دو سالگی که رشد دندانها تکمیل خواهد شد، بهوسیله یک دستمال تمیز دندانهای کودک خود را تمیز کنند و بعد از آن تا 10 سالگی روزانه سه نوبت برای فرزند خود مسواک بزنند و از نخ دندان استفاده کنند؛ زیرا در این سنین کودک نمیتواند مسواک را به روش صحیح استفاده کند.
بحرینیان درخصوص اشتباهات رایج در بین افراد به عدم استفاده از مسواک در سه نوبت اشاره کرد و گفت: از دیگر اشتباهات مرسوم در میان افراد این است که فقط شب اقدام به زدن مسواک میکنند (البته آنهم اگر درست مسواک زده شود) و یا استفاده از مسواک در دو نوبت شب و قبل از سرو صبحانه، درصورتی که مسواک باید بعد از هر وعده غذایی استفاده شود.
به گفته وی متأسفانه خیلی از فیلمهای ساخت ایران استفاده از مسواک در دو نوبت شب و صبح قبل از سرو صبحانه را ترویج میدهند که این روش اشتباه است، اما در بین افراد جامعه نهادینه شده؛ مسواک و نخ دندان باید بعد از هر وعده غذایی استفاده شود.
این دندانپزشک گفت: از طرفی امروزه بیمارانی مراجعه میکنند و در پاسخ به این سؤال که چند نوبت مسواک استفاده میکنید؟ میگویند که در روز پنج نوبت مسواک میزنند و هر نوبت تا 20 دقیقه به طول میانجامد که در معاینه با سایشهای شدید دندان مواجه میشویم.
بحرینیان ادامه داد: در جواب این سؤال از برخی بیماران که آیا مسواک شما زبر است (مسواک زبر اصلاً در کشورهای توسعهیافته تولید نمیشود و اصرار بر این است که مسواک نرم باشد یا فوق نرم باشد؛ حتی مسواک مدیوم هم قابل تأیید نیست) نیز میشنویم که خیر، اما بهقدری با خشونت مسواک میزنند که بیشتر دندانهای جلو دچار سایش شدید دندان و لثه میشوند؛ بهنحوی که کمر برخی از دندانها مانند درختی که میخواهیم قطع شود، داخلش گودی ایجاد شده است.
علت پوسیدگی دندانها چیزی بهجز غذا نیست
وی درخصوص علت پوسیدگی دندانها گفت: علت پوسیدگی دندانها چیزی بهجز غذا نیست؛ میکروبهایی درون دهان ما وجود دارند که بیماریزا نیستند، اما مسئول تهیه جرم دندان و ایجاد پوسیدگی هستند.
این جراح و دندانپزشک اشاره کرد: تا زمانی که غذا و بافت نرم روی دندانها نباشد، نه پوسیدگی ایجاد و نه جرمی تشکیل میشود.
بحرینیان افزود: در فرآیند ایجاد پوسیدگی، میکروبها از غذا استفاده میکنند و با تبدیل آن به اسید، موجب پوسیدگی دندان میشوند.
وی با اشاره به اینکه غذاهای نرم به دندان میچسبند و پاک کردن آنها خیلی سختتر است، ابراز کرد: نسلهای قبلی که از مواد غذایی سفت و خشک استفاده میکردند و تنقلات امروزی مانند چیپس، پفک و بیسکوئیت در اختیار نداشتند، بهمراتب شرایط دندانهایشان بهتر بود و پوسیدگی دندان کمتری داشتند.
این دندانپزشک ادامه داد: نسلهای گذشته بهدلیل گرفتن نور آفتاب و جذب ویتامین دی و تغذیه مناسب، دندانهای سالمی داشتند؛ اما امروزه 80 الی 90 درصد مردم ایران فقر ویتامین دی دارند.
بحرینیان گفت: منابع کلسیم از لبنیات تأمین میشود؛ در سایر کشورها منابع کلسیم با ویتامین دی غنیسازی شده است، اما اکثر لبنیات موجود در کشور ما از روغن پالم، مواد افزودنی و شیر خشک تشکیل شده است (آنهم طبق شنیدهها شیر خشک دامی بوده و اصلاً ارزش غذایی ندارد).
وی افزود: بدن ما روزانه نیازمند یک گرم کلسیم است که از طریق لبنیات جذب بدن شود، اگر از طریق لبنیات نتوان کلسیم بدن را تأمین کرد، با مصرف قرص کلسیم نیاز بدن باید تأمین شود. قرصهای کلسیم ایرانی که به شکل کپسولهای 500 میلیگرمی است، همراه با ویتامین دی بوده که مصرف دو عدد در روز آن کفایت میکند؛ گفتنی است قرصهای خارجی هیچ برتری نسبت به نوع ایرانی ندارند.
این دندانپزشک تصریح کرد: گفته میشود اگر کودکی در رژیم غذایی خود روزانه سه الی چهار لیوان لبنیات مصرف کرده باشد، بعدها به پوکی استخوان دچار نمیشود که به نظر من فردی وجود ندارد که این رژیم غذایی را رعایت کرده باشد.
بحرینیان تأکید کرد: غذاهای دارای کلسیم مانند کشک، ماست، شیر، دوغ و غیره با غذاهای دارای آهن (بیشتر شامل گوشت قرمز و سفید یا مواد غذایی گیاهی که آهن دارند) نباید مصرف شوند؛ زیرا در رقابت کلسیم و آهن، بیشتر آهن دفع میشود و در جذب کلسیم نیز اختلال ایجاد خواهد شد. لبنیات را در سایر کشورها بهعنوان دسر با چند ساعت فاصله از وعده غذایی مصرف میکنند که در جذب آهن غذاهای گوشتی اختلالی ایجاد نشود.
پوسیدگی دندانها شایعترین بیماری دهان و دندان
وی در پاسخ به این سؤال که شایعترین بیماری که بهخاطر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ایجاد میشود چیست؟ عنوان کرد: پوسیدگی دندان که متأسفانه برخی از افراد تا زمانی که درد احساس نکنند، به دندانپزشک مراجعه نمیکنند.
این دندانپزشک اشاره کرد: با توجه به اینکه چند نمونه رادیوگرافی وجود دارد؛ باید گفت که در عکس بزرگ که همه دندانها درون آن مشخص است، پوسیدگی تشخیص داده نمیشود؛ بلکه اطلاعات کلی از بیمار میدهد که چند دندان عقل دارد، آیا دندان نهفتهای دارد، چند دندان درمان ریشه شده و چند دندان پُر شده است.
بحرینیان ابراز کرد: عکسهای بین دندانی که از زاویههای خاص از دندان گرفته میشود، مشخصکننده پوسیدگیهای بین دندان است؛ بنابراین تا زمانی که عکس بین دندانی گرفته نشود، دست به دندان نمیزنیم، زیرا ممکن است پوسیدگی سطح جوندگی پُر شود، اما دندان از دو طرف پوسیدگی داشته باشد.
این دندانپزشک ادامه داد: برخی از افرد نسبت به درد دندان حساس هستند و درصورت ایجاد پوسیدگی بر اثر مصرف مواد غذایی سرد، شیرینیجات و غیره، دچار دنداندرد میشوند که این افراد خیلی زود اقدام به ترمیم دندان میکنند، زیرا درد دارند؛ اما گروه دیگر بیماران افرادی هستند که دچار پوسیدگی شدید دندان میشوند، اما بهدلیل اینکه به درد دندان حساس نیستند، ممکن است دندان بشکند، پوسیدگی عمیق ایجاد شود و حتی ریشه و عصب درگیر شود، اما به دندانپزشک مراجعه نکنند.
بحرینیان با بیان اینکه بدترین عارضه از دست دادن دندانها است که بر بیمار علاوهبر تحمل درد هزینههایی را نیز تحمیل میکند، اضافه کرد: عدم استفاه از مسواک باعث میشود جرم روی دندانها ایجاد شود که برخی افراد هر چندسال یکبار اقدام به جرمگیری میکنند؛ اما بهدلیل اینکه روش صحیح مسواک زدن را بلد نیستند، این جرمها دوباره بازمیگردند.
وی ادامه داد: با تشکیل جرم روی دندان اگر ژنتیک فرد بهنحوی باشد که مستعد بیماریهای لثه باشد، اول التهاب لثه و بعد التهاب استخوان بهوجود میآید که سپس باعث از دست دادن دندان میشود؛ در این صورت امکان ایجاد مشکلات تکلم نیز وجود دارد که بیمار مجبور میشود از دندان مصنوعی یا ایمپلنت استفاده کند.
این جراح و دندانپزشک افزود: جرمهای دندان دارای کلونیهای میکروبی هستند که در خیلی از مواقع تکههای آن از دندان جدا میشود و از طریق گردش خون به همه جای بدن منتقل میشود و حتی روی دریچههای قلب نیز تأثیر میگذارد. در کشورهای پیشرفته هر 6 ماه یکبار جرمگیری اجباری است و اگر بیمار برای جرمگیری مراجعه نکند، بیمه فرد باطل میشود.
مصرف دخانیات و الکل دندانها را از بین میبرد
بحرینیان ادامه داد: مصرف دخانیات، مواد مخدر و الکل علاوهبر ایجاد پوسیدگی شدید و وسیع روی دندانها، عامل ایجاد سرطانهای دهانی است و رسوب نیکوتین روی بافتهای دهان باعث میشود پس از گذشت چندسال، رنگ کل لثه و مخاط دهان کاملاً تغییر کند.
خدمات دندانپزشکی در دوران بارداری برای مادران باردار ارائه میشود
وی درخصوص عوارض عدم رعایت بهداشت در دوران بارداری برای مادر و جنین گفت: در گذشته که بانوان تعداد فرزندان زیادی به دنیا میآوردند، میگفتند هر مادر با هر بار حاملگی، یک دندان از دست میدهد؛ زیرا در آن ایام بانوان باردار دسترسی به خدمات دندانپزشکی مانند پُر کردن دندان، عصبکشی یا روکش دندان نداشتند و فرض هم بر این بوده که در این دوران فرد علاوهبر اینکه نباید هیچ دارویی مصرف کند، نباید به دندانپزشک نیز مراجعه کند. اما امروزه با توجه به اینکه آگاهی افراد بیشتر شده، فرد قبل از اقدام به بارداری به دندانپزشک مراجعه میکند و اقدامات لازم را انجام میدهد.
این جراح و دندانپزشک خاطرنشان کرد: در زمان بارداری بهداشت دهان باید رعایت شود، زیرا درصورتی که کوچکترین جرم یا التهابی روی لثه باشد، به شکل غیر طبیعی رشد میکند و سطح دندان را نیز میگیرد که به آن کیست دوران بارداری میگویند.
بحرینیان اشاره کرد: خانمهای باردار را ترساندهاند که اصلاً نباید در دوران بارداری به دندانپزشک مراجعه کنند که کاملاً اشتباه است و امروزه همه کارهای دندانپزشکی در دوران بارداری انجام میشود؛ البته سعی بر این است که در سهماهه ابتدایی بارداری کاری روی دندان انجام نشود، اما اگر بیماری درد شدید داشته باشد، نتواند تحمل کند و نیاز به درمان ریشه داشته باشد، حتی در سهماهه ابتدایی بارداری با اجازه از پزشک متخصص زنان و زایمان، کارهای دندانپزشکی انجام میشود.
به گفته وی حتی عکسهای رادیوگرافی نیز در سهماهه ابتدایی بارداری با پوشش سربی بهراحتی در رادیولوژیهای متخصصین دهان و دندان انجام میشود و اگر بیمار نیازمند درمان بیشتر باشد، گرفتن یک الی دو عکس هیچ تأثیری روی جنین نخواهد داشت؛ زیرا در محوطه سر و صورت است و اشعه به شکم تابانده نمیشود و دوز اشعه دندانپزشکی در حد صدم ثانیه است.
این دندانپزشک اذعان کرد: بهترین دوران برای انجام خدمات دندانپزشکی، سهماهه دوم بارداری است که با اجازه از دکتر زنان و زایمان بیمار هر کار دندانپزشکی که داشته باشد، انجام میدهد.
بحرینیان درخصوص انجام خدمات دندانپزشکی در سهماهه سوم گفت: در سهماهه سوم که وزن جنین بالاتر میرود، وقتی بخواهیم بیمار را به شکل طاقباز بخوابانیم، مخصوصاً برای دندانهای بالا که صندلی بیمار از حالت نشسته به حالت تقریباً خوابیده تنظیم میشود تا علاوهبر دسترسی، در آینه دندانپزشکی نیز دید داشته باشیم، روی ضریبی که خون را به قلب برمیگرداند، تأثیر میگذارد و بازگشت خون به قلب مشکلتر میشود؛ بنابراین برای ارائه خدمات در ماههای هشتم و نهم بیمار به سمت پهلو خوابانده میشود.
همه اقداماتی که روی دندان انجام میشود بستگی به تقاضای بیمار دارد
این دندانپزشک درخصوص کارهای زیبایی لمینت و کامپوزیت که امروزه مرسوم شده است و افراد روی دندانهای خود انجام میدهند نیز ابراز کرد: تقریباً تب کامپوزیت در ایران مانند کارهای زیبایی افراطی تزریق ژل لب، عمل زیبایی بینی به شکل فانتزی، کاشت ابرو، فیبروز ابرو، تتو و غیره، خیلی شایع شده است.
وی گفت: معمولاً خانمهایی که تتو یا فیبروز ابرو انجام دادهاند، بینی عمل کردهاند، گونه کاشتهاند، لب پروتز و به چانه خود ژل تزریق کردهاند، میگویند الان باید چه کاری انجام دهیم؟ نوبت دندانها است که بلایی سر آنها بیاوریم! اما به افرادی که دندانهای آنها فرم صحیح و رنگ خوبی دارد، اصلاً توصیه نمیکنم که کامپوزیت یا لمینت روی دندانهایشان بگذارند.
این دندانپزشک اذعان کرد: هر کامپوزیتی یک عمر مفید دارد، همه بیماران نیز بهداشت دهان خوبی ندارند؛ بنابراین کامپوزیت را به شرطی باید انجام داد که تعداد دندانهای بدرنگ محدود باشد. البته در نخستین اقدام بریچینگ معرفی میشود که انجام آن روی شکل و فرم دندان تغییری ایجاد نمیکند؛ با بریچینگ 10 دندان از فک بالا و 10 دندان از فک پایین طی یک فرآیند یکساعته در مطب سفید میشوند.
بحرینیان اشاره کرد: دو نوع بریچینگ آفیس و هوم که مکمل یکدیگر هستند، میتوان برای بیمار استفاده کرد؛ یعنی هم در مطب بریچینگ انجام میشود و هم از مواد ضعیفشده قاشقکهایی برای بیمار ساخته میشود که میتواند در خانه نیز از آن استفاده کند و رنگ دندانها دو الی سه درجه روشنتر میشود و روی دندانهای همه افراد انجام میگیرد.
به گفته وی با انجام بریچینگ رنگ دندان هیچوقت برنمیگردد و اگر هم تغییر رنگ دهد، بیمار قاشقکها را دارد و میتواند درون خانه بریچینگ خود را ادامه دهد؛ درصورتی که فردی با بریچینگ به نتیجه مطلوب نرسید و تعداد دندان کم باشد، از کامپوزیت استفاده میشود و اگر تعداد دندانهای بدرنگ و ناجور زیاد بود، باید از لمینت استفاده شود، اما درمان اصلی و ابتدایی در افرادی که ناهنجاریهای دندان دارند، ارتودنسی است، بهخصوص در بیمارانی که سن کمتری دارند.
این جراح و دندانپزشک اشاره کرد: امروزه همه افراد طالب رنگهای خیلی روشن هستند که پزشک بسته به تقاضای بیمار، کار انجام میدهد؛ البته اگر فک بالا را کامپوزیت کنند و نخواهند فک پایین را کامپوزیت کنند، دورنگی ایجاد میشود.
بحرینیان تصریح کرد: عمر مفید کامپوزیت ممکن است 5 الی 6 سال باشد؛ لمینت چون جنسش چینی است و مقاومتر بوده، ممکن است 10 سال عمر مفید داشته باشد، البته درصورتی که بیمار بهداشت خیلی خوبی داشته باشد. اگر بهداشت خوبی نداشته باشد، ممکن است دندانها از بغل دچار پوسیدگی و شکستگی شوند.
وی تشریح کرد: برای اجرای کامپوزیت نیازی به ایجاد تراش روی دندان نیست و در حدی که دندان زبر و مواد اضافه شود، کافی است؛ اما برای لمینت چون کار لابراتوری است، تراش مختصری روی دندان ایجاد میشود و بعد از قالبگیری به شکل پوستههایی روی دندان اجرا میشود. بنده در مواردی که دندانها بدرنگی بسیار شدیدی داشته باشند که با بریچینگ تغییر نکند، به بیمار پیشنهاد لمینت میدهم.
بحرینیان خاطرنشان کرد: اتفاق مبتلابه جامعه ما این است که بهداشت دهان رعایت نمیشود؛ جوانان معمولاً وقتی قصد خروج از منزل را دارند، از مسواک استفاده میکنند و افراد متدین و مذهبی زمانی که میخواهند وضو بگیرند، مسواک میزنند. از صددرصد بیمارانی که به مطب مراجعه میکنند، ممکن است یک نفر پوسیدگی دندان نداشته باشد.
وی ادامه داد: والدین در کشورهای مختلف از سن سه سالگی که دندانهای کودکشان کامل شده است، هر 6 ماه یکبار باید به دندانپزشک مراجعه کنند و روش مسواک زدن صحیح و استفاده درست از نخ دندان آموزش داده میشود و بعد از 6 سالگی تا 12 سالگی که دندانهای دائمی کامل میشوند، باید سالانه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنند.
این جراح دندان به عدم توجه به رشد و نگهداری دندان آسیاب نیز اشاره کرد و گفت: دندانهای آسیاب دائمی هستند؛ این دندانها در سن 6 سالگی رشد میکنند و معمولاً پدر و مادر بهدلیل اینکه پشت آخرین دندان شیری رشد میکند، فکر میکنند جزء دندانهای شیری است و متوجه رویش و نگهداری از آنها نمیشوند.
بحرینیان افزود: برای نگهداری دندانهای آسیاب توسط مواد شبیه کامپوزیت، تمام شیارهای دندان بسته میشود که میتوان این روش را روی دندانهای 6 و 7 انجام داد که گودیهای روی دندان بسته شود و گیر غذایی بههیچوجه بر دندانهای 6 و 7 نماند؛ بنابراین سطح جونده این دندانها پوسیده نمیشود. این اقدام تا 10 سال پیش در مراکز بهداشت انجام میشد.
وی یادآور شد: حدود 15 الی 20 سال گذشته نیز قرص فلوراید در داروخانهها عرضه میشد و بعد از مسواک زدن، قرص را میجویدن و چیزی نمیخوردند و میخوابیدند که برای سلامت دندانها خوب بود؛ همچنین تا 10 سال گذشته در مدارس مراقبین بهداشت نحوه صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را آموزش میدادند و دهانشویههایی که حاوی فلوراید بود، در اختیار دانشآموزان میگذاشتند که روزانه یکبار در مدرسه دهان خود را بشورند و حتی مراقبین بهداشت یادآوری میکردند که دهانشویه خریداری کنند و شبها قبل از خواب در منزل نیز استفاده کنند. اما امروزه در ایران علاوهبر اینکه برای بهداشت دهان و دندان اصلاً هزینهای نمیشود، آموزشی هم ارائه نمیشود؛ همچنین توجهها به درمان معطوف شده است که متأسفانه بیشتر آنهم به سمت درمان زیبایی بوده و 90 درصد نباید انجام شود.
این دندانپزشک اذعان کرد: به همه بیماران میگویم از دندانپزشکهایی که به شما توصیه میکنند لمینت و کامپوزیت انجام دهید، بپرسید آیا خودشان این کار را انجام دادهاند؟ البته دراینبین هستند دندانپزشکهایی که برای جلب رضایت بیماران دندانهای خود را لمینت میکنند که تبلیغ کرده باشند؛ اما 90 درصد درمانهای زیبایی لمینت و کامپوزیت بیهوده است و متأسفانه در برخی موارد منشیها یا دستیاران دندانپزشک خدماتی را آموخته و یا از فیلمهای آموزشی دندانپزشکی فرا گرفتهاند و در مراکز غیر پزشکی و آرایشگاهها کامپوزیت انجام میدهند.
بحرینیان یادآور شد: وقتی پزشک کامپوزیت میکند، اضافات را برمیدارد و نمیگذارد زیر لثه بروند و لثه برجسته شود؛ زیرا درصورتی که مقداری کامپوزیت اضافه داشته باشد، منجر به بیماریهای لثه و عواقب بعدی میشود. اما امروزه درون آرایشگاهها با نرخهای پایین برای بیماران کامپوزیت انجام میدهند و فردی که دندانهای خود را به یک آرایشگر بسپارد، عاقبت کار را هم پذیرفته که دوامی ندارد.
بحرینیان در پایان سخنان خود تأکید کرد: از مصرف چیپس، پفک، آلوچه و ترشیجات پرهیز داشته باشید، زیرا مصرف بیشازحد آنها بهشدت باعث سایش دندانها خواهد شد.