درباره تاریخچه مطبوعات همدان تعداد دو جلد کتاب اثر «مجید فروتن»، دانش‌آموخته رشته تاریخ با عنوان‌های «راهنما و اسناد مطبوعات استان همدان از آغاز تا امروز (1384)» و «تاریخ مطبوعات استان همدان (1324ق ـ 1397ش)» به چاپ رسیده است که در ادامه به معرفی این دو کتاب می‌پردازیم.
* راهنما و اسناد مطبوعات استان همدان از آغاز تا امروز (1384)
کتاب «راهنما و اسناد مطبوعات استان همدان» در 196 صفحه در سال 1384 در تیراژ دو هزار نسخه توسط مدیریت اسناد غرب کشور در همدان به چاپ رسیده است.
شیوه جمع‌آوری اطلاعات در این کتاب، مراجعه مستقیم به مراکز آرشیوی و کتابخانه‌ها بوده است.
نویسنده در مقدمه کتاب آورده است: این مجموعه یکی از منسجم‌ترین و مستقل‌ترین مجموعه‌هایی است که تاکنون در زمینه نشریات محلی همدان گردآوری شده است. در این مجموعه سعی شده مشخصات نشریات ذکر شود تا اشرافی اندک به عمر 100 ساله مطبوعات همدان حاصل آید.
این کتاب شامل سه بخش است. در بخش اول که کلیات را شامل می‌شود، نگاهی توصیفی به اوضاع کمی و کیفی وضعیت روزنامه و روزنامه‌نگاری در همدان در سه دوره قاجاریه، پهلوی و بعد از انقلاب اسلامی داشته است.
در بخش دوم کتاب، مشخصات نشریات محلی همدان به‌صورت شناسنامه‌ای شامل نام نشریات، نوع و روش، صاحب امتیاز، مدیرمسئول، سردبیر، تاریخ انتشار، محل انتشار و ترتیب انتشار ذکر شده است. در این بخش مشخصات 110 نشریه آمده که تعداد 16 نشریه به دوره قاجاریه، 51 نشریه به دوره پهلوی و 43 نشریه به دوران انقلاب اسلامی اختصاص دارد.
بخش سوم کتاب، شامل اسناد و گزارش‌های مربوط به مطبوعات همدان است که تعداد 61 سند و گزارش مربوط به نشریات محلی و صاحبان نشریات آورده شده است.
بخش ضمایم کتاب نیز به معرفی اجمالی 45 نفر از چهره‌های مطبوعات همدان پرداخته و در قسمتی که مربوط به گزیده اسناد است نیز تصویر نمونه‌نامه‌های اداری وزارت فرهنگ با موضوعات تأییدیه روزنامه‌ها به نام افراد، تعیین و اعلام تیراژ جراید محلی و دست‌خط صاحبان جراید آورده شده است.
در بخش پایانی کتاب نیز تصاویر برخی از نشریات قدیمی برای مشاهده و آشنایی بیشتر مخاطب با نوع و شکل حروف‌چینی، موضوعات اخبار و غیره، به چاپ رسیده است.
* تاریخ مطبوعات استان همدان (1324ق ـ 1397ش)
کتاب «تاریخ مطبوعات استان همدان» در 256 صفحه و تیراژ 1100 نسخه در سال 1399 در قالب دانشنامه استان همدان به همت حوزه هنری و نشر طلایی منتشر شده است.
از ویژگی‌های این کتاب دسترسی به بخشی از اسناد و سوابق دولتی و اصل نشریات یا آرشیو اسنادی و مدارک نشریات است که با دسترسی به اسناد، به‌ویژه مجوزها برای دستیابی به اطلاعات صحیح، به منابع دیگر درباره تاریخ مطبوعات کشور استناد شده است.
هدف اصلی این کتاب، به‌ دست‌ دادن اطلاعات و گردآوری داده‌های تاریخ مطبوعات همدان است و تلاش شده با استفاده از اسناد به‌دست‌آمده، تاریخ کسب مجوز و انتشار نشریات، ذکر شود.
این کتاب، تاریخ تحلیلی مطبوعات استان همدان از سال 1324 هجری قمری تا 1397 هجری شمسی را در سه فصل مورد بررسی قرار داده است.
فصل اول به تاریخچه مطبوعات در ایران و همدان و نقش مطبوعات محلی در توسعه جامعه اختصاص دارد. در این فصل به وضعیت مطالعه مطبوعات در همدان براساس آمار و ارقام موجود، پرداخته شده که طرح این مطالب و ارائه اطلاعات اولیه و همچنین بیان اهمیت مطبوعات و نشریات محلی و ذکر پیشینه تاریخی این ابزار فرهنگی، دارای اهمیت است.
در فصل دوم به تاریخ چاپ در همدان پرداخته شده است و موضوعاتی مانند چاپخانه‌های همدان از مشروطه تا پهلوی، تأثیرات تاریخی چاپ در همدان، کتب چاپ سنگی شاعران و نویسندگان همدانی در دوره قاجار را شامل می‌شود.
در فصل سوم که بخش اصلی کتاب است، به تاریخ مطبوعات استان همدان در دوره‌های تاریخی قاجاریه، پهلوی و انقلاب اسلامی اشاره شده است. این فصل از کتاب شامل سه بخش می‌شود که بخش اول به مطبوعات دوره قاجار اختصاص دارد. در این بخش مشخصات و اطلاعات توصیفی 17 نشریه مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده با دسترسی به اصل نشریات و منابع و مآخذ موجود، اطلاعات دقیقی پیرامون آن‌ها ارائه شود.
بخش دوم از فصل سوم به نشریات دوره پهلوی اختصاص دارد؛ در این بخش مشخصات 52 نشریه بررسی و تحلیل شده است.
بخش سوم از این فصل نیز به نشریات همدان در دوره انقلاب اسلامی اختصاص دارد که تعداد 181 نشریه بررسی شده است.
هدف از انتشار این دو کتاب، گردآوری و تحلیل داده‌های تاریخ مطبوعات همدان است تا آیندگان با دسترسی آسان به این منابع و نوشته‌ها، بتوانند پایه‌های تحقیقی و تحلیلی فرهنگ و تاریخ شهر همدان را بشناسند.
کتاب‌های «فردا بارانی است»، «اوضاع سیاسی و اجتماعی همدان در جنگ جهانگیر اول»، «مشروطه در همدان»، «همدان در عصر صفویه» و «شعر دیروز همدان» از دیگر آثار «مجید فروتن» است که به چاپ رسیده‌اند.
* به گزارش خبرگزاری ایسنا