به‌دلیل وجود کوهستان در این استان و نیز دارا بودن مناطق حفاظت‌شده، تالاب‌ها، آبشارها و سراب‌ها در جنوب استان و غار علیصدر (برترین جاذبه طبیعی استان) در شمال، همدان ازنظر طبیعت‌گردی و جاذبه‌های طبیعی هم وضعیت مناسبی دارد؛ همچنین این استان دارای 21 روستای هدف گردشگری نیز هست.
استان همدان ظرفیت‌های بسیاری در حوزه گردشگری دارد که با برنامه‌ریزی و هدایت آن‌ها به سمت جذب گردشگر و برنامه‌ریزان سفر، می‌توان از استفاده مطلوب کرد؛ البته معرفی جاذبه‌های طبیعی ضمن تولید محتوا و بازاریابی با کمک رسانه‌ها، راهنمایان گردشگری، آژانس‌های مسافرتی، نمایشگاه‌ها، صدا‌وسیما و فضاهای مجازی، امکان‌پذیر است.
در زمینه صنایع‌ دستی نیز با وجود دو شهر جهانی ملایر در مبلمان منبت و لالجین در سفال و روستاهای ملی صنایع دستی ازجمله اشترمل روستای منبت گلریز و داویجان ملایر روستای ملی مرواربافی، نقاط ویژه داریم که می‌توانند جاذب گردشگران باشند.
در همین راستا خبرگزاری ایسنا نشستی با موضوع «چگونگی رونق گردشگری در همدان» با حضور معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان، رئیس دفاتر خدمات گردشگری استان، رئیس انجمن صنفی اقامتگاه‌های بوم‌گردی همدان و رئیس انجمن حرفه‌ای راهنمایان گردشگری استان با هدف بررسی مسائل مختلف حوزه گردشگری برگزار کرد.
* وجود 21 روستای هدف گردشگری در همدان
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان با اشاره به وجود 21 روستای هدف گردشگری در سطح استان که هرکدام قابلیت‌های جداگانه و متنوعی دارند، گفت: روستاهای هدف گردشگری سطح استان همدان ازنظر بافت تاریخی مانند ورکانه، سیمین، خاکو، حیدره قاضی‌خان و ملحمدره و روستاهای دیگر ازنظر محصولات کشاورزی مانند مانیزان یا روستای کاج (رزن) ازنظر تولید صنایع دستی، متنوع هستند که نشان از ظرفیت بالای استان در گردشگری و تنوع در این حوزه است و گردشگران پیش از انتخاب همدان به‌عنوان مقصد گردشگری، این موارد را بررسی و متناسب با علایق خود مقصد را انتخاب و سفر می‌کنند.
علی خاکسار با اشاره به اقدامات انجام‌شده در روستاهای هدف گردشگری ازنظر زیرساخت‌هایی همچون راهسازی، نورپردازی فضای داخلی روستا، محوطه‌سازی، کف‌سازی، جداره‌سازی و غیره به‌منظور برگزاری جشنواره‌ها، اظهار کرد: در روستاهای گردشگری باید متناسب با ظرفیت‌هایی که دارند، جشنواره تعریف شود؛ مانند مانیزان که جشنواره دائمی در آن برگزار می‌شود و جایگاه برای اجرای جشنواره ایجاد شده است و یا در حیدره قاضی‌خان که یک روستای چندجشنواره‌ای بوده و برای آن جشنواره نوروز، آلو و شکرگزاری آب تعریف شده است. بنابراین اگر بتوانیم برای تمامی روستاهای هدف گردشگری جشنواره تعریف کنیم، شناسنامه‌دار و در تقویم کشور وارد می‌شوند که در معرفی ظرفیت‌های گردشگری تأثیرگذار خواهد بود.
* مقاومت جامعه محلی در برابر گردشگری
خاکسار با اشاره به اینکه در روستای «ورکانه» با مقاومت ساکنان روستا در بحث ایجاد مراکز اقامتی و پذیرایی مواجه هستیم و با وجود درنظر گرفتن مشوق‌های مناسب و تسهیلات برای آنان استقبالی نمی‌کنند، تأکید کرد: با برگزاری جلسات متعدد تسهیل‌گری و دوره‌های آموزشی توانمندسازی جامعه محلی، به روستاییان آموزش داده می‌شود که گردشگری می‌تواند مکملی برای درآمدزایی و اشتغال در کنار کشاورزی و دامداری باشد، اما بافت مردمی روستا هنوز پذیرش ندارند.
وی به ثبت روستای «ورکانه»، «سیمین» و «خاکو» به‌عنوان پایگاه ملی و تمایز این سه روستا از 20 روستای دیگر به‌دلیل بافت تاریخی و تزریق اعتبار مورد نیاز برای آن‌ها اشاره کرد و درباره تغییر بافت روستای ورکانه گفت: تلاش بر این است که معماری با ارزش روستای ورکانه با کمک دستگاه‌های دیگرمانند بنیاد مسکن، حفظ و از تخریب بافت تاریخی روستا یا ساخت‌وسازهای غیر مجاز، جلوگیری شود؛ با کسانی که اقدام به تخریب و ساخت‌وسازهای غیر اصولی کرده‌اند، برخورد و برای کسانی که اصولی کار می‌کنند، مشوق‌هایی درنظر گرفته می‌شود.
خاکسار تأکید کرد: در دامنه شمالی الوند که مملو از گیاهان دارویی است، می‌توانیم با نظارت بر حفظ گیاهان منطقه، بحث تولید و بسته‌بندی را داشته باشیم که جاذبه گردشگری هم هست؛ در بحث آموزش جامعه محلی یکی از اقدامات ترویج کسب‌وکارهایی مانند همین مورد بوده که نیازمند تکرار است و حمایت متولیان امر مانند دفتر امور روستایی استانداری، بنیاد مسکن و دفتر امور زنان استانداری در زمینه آموزش زنان خانه‌دار جامعه محلی را می‌طلبد تا روستا به سمت تحول و توسعه حرکت کند.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان با اشاره به اینکه از زمان دولت‌های نهم و دهم بحث مناطق نمونه گردشگری و روستاهای هدف گردشگری شکل گرفت، خاطرنشان کرد: برای کمک به آژانس‌های مسافرتی با هدف شناخت کامل از ظرفیت‌های گردشگری در سطح استان و تعریف بسته‌ها و برنامه‌ریزی جهت سفر، محورهای گردشگری استان به همراه جاذبه‌های مسیر را شناسایی کرده‌ایم.
وی ادامه داد: در این طرح 28 مسیر تعیین شده که هرکدام می‌توانند تور یک‌روزه یا نیم‌روزه گردشگری باشند و نیازمند تکمیل زیرساخت و یا معرفی و تولید محتوا هستند؛ از طرف دیگر باید برای جذب و ترغیب سرمایه‌گذار تلاش کنیم که نیازمندی‌های گردشگران را با ایجاد مراکز اقامتی، پذیرایی و تفریحی، تأمین کنند.
* ثبت ملی 25 رویداد گردشگری در همدان
این مقام مسئول برگزاری جشنواره‌ها را یکی از روش‌های معرفی مقاصد گردشگری دانست و افزود: در کنار برگزاری جشنواره‌ها، کمبودها و زیرساخت‌ها شناسایی شده و برای رفع آن‌ها اقدام می‌شود و از سوی دیگر محصولات تولیدشده در منطقه بدون واسطه فروش می‌رود و اشتغال موقت ایجاد می‌کند.
این مقام مسئول تصریح کرد: «گردشگری رویداد» یکی از شاخه‌های تخصصی گردشگری است که برگزاری رویدادی خاص در یک زمان خاص جاذبه برای منطقه‌ای می‌شود که در استان همدان نیز قابلیت اجرا دارد.
خاکسار اظهار کرد: سایت ویژه رویداد در وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری تحت عنوان event.com طراحی شده که می‌توان با مراجعه به این سایت رویداد گردشگری خاص منطقه خود را ثبت کرد؛ پس از بررسی مستندات، در وزارتخانه ثبت می‌شود و در دسترس عموم به‌ویژه آژانس‌های مسافرتی برای برنامه‌ریزی سفر قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه 45 درخواست از استان همدان در سامانه ثبت شده است، یادآور شد: 25 رویداد ثبت ملی شده است و در طول سال در زمان مشخص‌شده برگزار می‌شوند تا گردشگران از این جشنواره‌ها استفاده کنند.
* کاهش فعالیت آژانس‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی همدان
رئیس انجمن آژانس‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی استان همدان نیز با اشاره به کاهش فعالیت آژانس‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی به‌دلیل نبود بلین قطار و هواپیما، گفت: درحال حاضر 68 دفتر خدمات مسافرتی در استان فعال هستند.
محمد فیضی اظهار کرد: 70 درصد آژانس‌های مسافرتی به‌دلیل نبود بلیت قطار و هواپیما نمی‌توانند مسافر و گردشگر جذب کنند.
وی با تأکید بر اینکه تورهای آزاد مشکل اصلی آژانس‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی هستند، گفت: تورهای آژانس‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی دارای مجوز از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان حج و زیارت هستند؛ مهم‌تر اینکه مسافران بیمه حوادث شخصی می‌شوند که تفاوت میان تور با آژانس مسافرتی و آزادبر در همین مسئله بیمه است.
فیضی افزود: آزادبرها تور را بیمه گروهی می‌کنند که قیمت پایین‌تری دارد و اگر اتفاقی برای مسافران رخ دهد، سازمان بیمه‌گر مبلغی پرداخت نمی‌کند؛ زیرا این نوع بیمه مجوزی ندارد و مورد دیگر آن است که از راهنمای گردشگری کارت‌دار استفاده نمی‌کنند.
وی با اعلام آمادگی برای زیر پوشش قرار دادن تورهای گردشگری آزاد زیر نظر انجمن آژانس‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی، بیان کرد: در این صورت راهنمای گردشگری کارت‌دار در اختیار آزادبر قرار می‌دهیم؛ از طرف دیگر غذای با کیفیت کم، وسیله نقلیه نامناسب، قطار 6 تخته، اسکان در اماکنی مانند حسینیه‌ها، مناسب برای سفر نیستند.
* پذیرش مسافران در مدارس، مساوی با آسیب دیدن خانه‌های بوم‌گردی
رئیس انجمن صنفی اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان همدان نیز در این نشست با اشاره به اینکه اقامتگاه‌هایی مانند خانه مادربزرگ همیشه آماده ارائه خدمات و پذیرای گردشگران و مسافران هستند، گفت: آموزش‌وپرورش باید مسافران فرهنگی را در مدارس پذیرش کند و اقامت مسافران غیر فرهنگی را به اقامتگاه‌های بوم‌گردی اختصاص دهد.
علی سورانی تصریح کرد: استفاده از مدارس به‌عنوان مراکز اقامتی مسافران و گردشگران در تعطیلات نوروز، تعطیلات تابستانی و اوج سفرها موجب شده که خانه‌های بوم‌گردی در جذب و پذیرش گردشگر و مسافر با مشکل مواجه شوند و بازار آن‌ها با چالش مواجه باشد.
وی با تأکید بر اینکه مسئله مذکور باعث تعطیلی خانه‌های بوم‌گردی و آسیب‌ دیدن صاحبان اقامتگاه‌ها شده است، اظهار کرد: برای حل این موضوع و رفع چالش خانه‌های بوم‌گردی سطح استان با استانداری صحبت کرده بودیم، اما به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم؛ بنابراین این موضوع را از طریق انجمن صنفی اقامتگاه‌های بوم‌گردی کشور پیگیری و درخواست کرده‌ایم که این مشکل از بالادست پیگیری شود.
سورانی با بیان اینکه اقامتگاه‌های بوم‌گردی در زمان پذیرش مسافران و گردشگران فعال و در باقی روزها به ارتقای سطح کیفی و کمی و به‌روزرسانی خدمات مشغول هستند، گفت: حداقل درخواست خانه‌های بوم‌گردی از آموزش‌وپرورش این است که در زمان اوج سفرها پذیرش مسافران غیر فرهنگی را نداشته باشند تا اقامتگاه‌های بوم‌گردی در جذب مسافر دچار چالش نشوند، برای اینکه امرار معاش اقامتگاه‌ها از همین راه است.
وی همچنین به مشکل آب، عدم آنتن‌دهی تلفن همراه، نبود اینترنت و فیلترینگ که از مشکلات خانه‌های بوم‌گردی در کشور است، اشاره کرد و افزود: استان همدان نیز از این مشکلات مستثنا نبوده و برای رفع این آن‌ها با استانداری صحبت کرده‌ایم، اما تاکنون نتیجه‌ای نداشته است.
این مقام مسئول تأکید کرد: آنچه در این میان نگران‌کننده است، وجود اقامتگاه‌های بوم‌گردی غیر مجاز است که تعدادشان هرروز افزایش می‌یابد و نظارتی بر این اقامتگاه‌ها وجود ندارد که همواره می‌توانند نگرانی به‌وجود آورند.
* راهنمایان گردشگری نقش مهمی در معرفی جاذبه‌های گردشگری و میراث ناملموس دارند
رئیس انجمن حرفه‌ای راهنمایان گردشگری استان همدان نیز با بیان اینکه استاندار همدان با تأکید بر توجه ویژه به حوزه گردشگری، روزهای خوب برای بخش گردشگری استان را نوید دادند، گفت: امیدواریم این توجه ادامه‌دار و به نفع تمام تأسیسات گردشگری باشد.
بهروز عادلی‌نیا با اشاره به اهمیت معرفی و شناساندن منابع طبیعی و تاریخی موجود در سطح استان، اظهار کرد: شناساندن این منابع به گردشگران نیاز به اشخاصی دارد که ازلحاظ علمی، فن بیان، مدیریت بحران و غیره، مناسب باشند تا مبحث شناخت اماکن را برای گردشگران شیرین‌تر کرده و خاطره خوبی برای ایشان رقم بزنند.
وی با اشاره به تأثیرپذیر بودن حوزه گردشگری به‌ویژه راهنمایان از شرایط مختلف، تصریح کرد: شرایط مختلف کشور ازجمله مباحث اقتصادی منجر به کاهش سفرهای داخلی و خارجی، کاهش اجرای تور و درنتیجه عدم ثبات کاری برای راهنمایان شده و انگیزه کار را از آنان می‌گیرد.
این مقام مسئول بیان کرد: بنا بر گزارش انجمن راهنمایان گردشگری کشور، 50 درصد از راهنمایان گردشگری به‌طور کامل از این صنعت بیرون رفته‌اند و با اینکه 14 هزار کارت برای راهنمایان گردشگری صادر شده، تنها پنج هزار نفر در این زمینه فعالیت دارند که آن‌هم به‌صورت دائم نیست و به‌عنوان شغل دوم یا سوم مشغولاین کار هستند.
رئیس انجمن حرفه‌ای راهنمایان گردشگری استان همدان با بیان اینکه با وجود فیلترینگ از بستر فضای مجازی برای معرفی راهنمایان گردشگری همدان به آژانس‌های مسافرتی یا کانال‌های شخصی استفاده کرده‌ایم، گفت: 167 کارت راهنمای گردشگری صادر شده و جایگاه راهنمایان گردشگری ارتقا پیدا کرده است؛ دستگاه‌های اجرایی برای برگزاری تورهای خود از راهنما استفاده می‌کنند.
همدان 27 اقامتگاه‌ بوم‌گردی فعال در سطح استان دارد؛ اقامتگاه‌ بوم‌گردی فقط یک مکان اقامتی مانند هتل یا میهمان‌پذیر نیست، بلکه با جذابیت‌هایی که دارد، جاذب گردشگران است.
اقامتگاه‌‌های بوم‌گردی با مشکلاتی مانند کمبود آب، عدم سرویس‌دهی آنتن و اینترنت مواجه هستند که با توجه به اینکه در کنار دیگر خدمات گردشگری به چرخه این صنعت کمک می‌کنند، باید برای رفع این موارد از سوی متولیان امر چاره‌اندیشی شود.
علاوه‌بر حفظ خانه‌های بوم‌گردی، برگزاری رویدادهای گردشگری در شهرها و روستاهای هدف گردشگری، از اهمیت شایانی در جذب گردشگر برخوردار است.